بدست آوردن مجموعه‌ای از بهترین صنایع دستی در همدان نشان‌دهنده‌ی غنای فرهنگی و هنری این استان است. صنایع دستی همدان ریشه در تاریخ کهن و روح خلاق هنرمندان این دیار دارد و هر اثر، بخشی از هویت اصیل مردم منطقه را بازتاب می‌دهد. از سفال‌های لالجین گرفته تا منبت‌کاری‌های نهاوند، این هنرها گواهی بر مهارت و ذوق هنرمندان همدانی هستند که نسل به نسل به حفظ این میراث ارزشمند پرداخته‌اند.
| صنایع دستی همدان |
|---|
| تولید زیور آلات |
| طلاکوبی و نقره کوبی |
| سفال لالجین |
| کاشی هفت رنگ |
| صنایع چوبی |
| خراطی |
| ساز سازی |
| مسگری و قلم زنی روی مس |
| تولیدات چرمی |
| سنگ تراشی |
بهترین صنایع دستی در همدان نه تنها جلوه‌ای از هنر و فرهنگ هستند، بلکه زیبایی‌شناسی خاصی در فرم و رنگ دارند که در عکس صنایع دستی همدان به‌خوبی قابل مشاهده است. تصاویری از گلیم‌های دست‌بافت، ظروف سفالی، و چرم‌دوزی‌های سنتی، نگاه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند و احساس اصالت، ظرافت و قدمت را القا می‌کنند. هر تصویر، خود داستانی از ریشه‌های تاریخی صنایع همدان را روایت می‌کند.
برای علاقه‌مندان به هنرهای سنتی، بازدید از بازار صنایع دستی همدان تجربه‌ای بی‌نظیر خواهد بود. در این بازار می‌توان با تولیدکنندگان اصلی آشنا شد، روند ساخت آثار را از نزدیک دید و نمونه‌هایی از بهترین صنایع دستی در همدان را از نزدیک لمس کرد. این بازار نه تنها محل تبادل کالا، بلکه قلب تپنده‌ی صنایع همدان است که هنر و زندگی مردم را به‌هم پیوند می‌دهد و در این مطلب فهرستی از صنایع دستی استان همدان را خواهیم دید.
1- تولید زیور آلات
در میان بهترین صنایع دستی در همدان، هنر انگشترسازی جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌عنوان یکی از صنایع دستی شاخص همدان شناخته می‌شود. این صنعت که با خلاقیت و دقت بالای هنرمندان محلی همراه است، توانسته با استفاده از فلزاتی همچون نقره و طلا، رکاب‌هایی با طرح‌ها و فرم‌های متنوع خلق کند. انگشترهایی که در این شهر ساخته می‌شوند، علاوه بر کیفیت بالا، از زیبایی ظاهری چشمگیری نیز برخوردارند و نماد اصالت و هنر بومی هستند.
فرآیند تزیین این انگشترها نیز با استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی مانند یاقوت، فیروزه، عقیق، زمرد، الماس و یشم، جلوه‌ای هنرمندانه به آن‌ها می‌بخشد. انگشترهای دست‌ساز همدان نه تنها جنبه زینتی دارند، بلکه بازتابی از ذوق، مهارت و سنت‌های هنری کهن این خطه به‌شمار می‌روند. به همین دلیل، این زیورآلات دست‌ساز را می‌توان از نمونه‌های برجسته در فهرست بهترین صنایع دستی در همدان دانست که در معرفی صنایع دستی شاخص همدان همیشه مطرح هستند.
کارگاه های انگشترسازی معروف در همدان:
- کارگاه انگشترسازی لالجین: یکی از معروف‌ترین مراکز تولید انگشترهای دست‌ساز در همدان که برای ساخت رکاب‌های نقره و طلا شهرت دارد.
- کارگاه طلا و جواهرسازی استاد احمدی: این کارگاه با طراحی‌های مدرن و استفاده از سنگ‌های قیمتی با کیفیت، در میان علاقه‌مندان به جواهرات، محبوب است. (لینک اینستاگرام)
- بازار سنتی همدان: بازار معروف همدان با انواع انگشترهای دست‌ساز که با طرح‌های متنوع و کیفیت بالا به فروش می‌رسند.
2- طلاکوبی و نقره کوبی
در میان بهترین صنایع دستی در همدان، هنر طلاکوبی و نقره‌کوبی جایگاه ویژه‌ای دارد. این هنر شامل ساخت مجسمه‌ها، ظروف، و زیورآلات از جنس طلا و نقره است که گاهی نیز با طلاکوبی روی شیشه ترکیب می‌شود. ترکیب این متریال‌ها با طرح‌های سنتی، جلوه‌ای از ظرافت، اصالت و شکوه را به نمایش می‌گذارد. این هنر، که در زمره صنایع دستی شاخص همدان قرار دارد، توانسته است توجه علاقه‌مندان به هنرهای فاخر را از سراسر کشور به خود جلب کند.
این هنر سنتی، به دلیل ترکیب ابزارهای دستی با نقوش سنتی و مدرن، توانسته است جایگاه خود را در بین بهترین صنایع دستی در همدان تثبیت کند. بسیاری از استادکاران همدانی با تجربه و خلاقیت خود، آثاری تولید می‌کنند که نه تنها در بازار داخلی بلکه در صادرات صنایع دستی نیز مطرح هستند. هر قطعه طلاکوبی، گویی داستانی از فرهنگ و زیبایی‌شناسی صنایع همدان را روایت می‌کند.
کاربردهای رایج آثار طلاکوبی:
- ظروف دکوری و تزئینی (بشقاب، گلدان، قاب)
- زیورآلات سنتی و مدرن
- تابلوهای هنری طلاکوب
- سوغات‌های لوکس برای مهمانان رسمی
3- سفال لالجین
هنر سفالگری و سرامیک کاری از جمله بهترین صنایع دستی در همدان است که نه‌تنها نیازهای روزمره انسان را پاسخ می‌دهد، بلکه بستری برای خلق آثار هنری ماندگار نیز فراهم می‌کند. این هنر دیرینه، با نقش‌ها و رنگ‌های متنوع، از دستان توانمند هنرمندان همدانی بیرون می‌آید و امروز در نمایشگاه‌ها، گالری‌ها و بازار سفال همدان به‌عنوان یک نماد اصیل از ذوق و خلاقیت شناخته می‌شود. سفال همدان به‌ویژه در شهر لالجین، شهرتی جهانی دارد و به‌عنوان یکی از صنایع دستی شاخص همدان به شمار می‌آید.
سفال لالجین با قدمتی بیش از ۷۰۰ سال، پیشینه‌ای جالب دارد. روایت است که در زمان حمله‌ی چنگیزخان مغول، مردم محلی برای یادگیری سفالگری به چین فرستاده شدند. پس از بازگشت، هنر آموخته‌شده را در این منطقه گسترش دادند و همین موضوع باعث شد نام روستا به «لاله چین» تغییر یابد. امروز، آثار تولیدشده در لالجین به‌واسطه‌ی کیفیت بالا و طراحی متمایز، تفاوت زیادی با سایر نقاط دارند و همچنان یکی از سوغات و صنایع دستی همدان و بهترین صنایع دستی در همدان محسوب می‌شوند.
انواع محصولات سفالی در همدان:
- گلدان‌های سفالی لعاب‌دار
- ظروف غذاخوری و دکوری
- سماور و قوری سفالی
- تابلوهای سفالی دیواری
- ماگ، لیوان، قابلمه سنتی
4- کاشی هفت رنگ
کاشی هفت رنگ یا کاشی کتیبه یکی از درخشان‌ترین جلوه‌های هنر سنتی و صنایع دستی شاخص همدان است که با نقوش زیبا و ترکیب رنگ‌های چشم‌نواز، نمایی منحصر به‌فرد به بناهای مذهبی و فرهنگی می‌بخشد. این نوع کاشی نه فقط یک المان تزئینی، بلکه تجلی‌گاه فرهنگ و باورهای دینی و تاریخی مردم این منطقه است که قرن‌هاست دیوارهای مساجد، آرامگاه‌ها و اماکن زیارتی را مزین کرده است. در بین بهترین صنایع دستی در همدان، کاشی هفت رنگ به‌خاطر تلفیق هنر طراحی، دقت در اجرا، و اصالت فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای دارد.
شهر همدان و لالجین از مراکز اصلی تولید کاشی سنتی در همدان به شمار می‌روند. در این کارگاه‌ها، با بهره‌گیری از تکنیک‌های امروزی و استفاده از مواد اولیه با کیفیت، طرح‌هایی غنی شامل نقوش اسلیمی، آیات قرآنی، چهره‌های مذهبی و عناصر تاریخی خلق می‌شود. این کاشی‌ها نه‌تنها در معماری اماکن مذهبی استفاده می‌شوند، بلکه امروزه به‌عنوان عناصر زیبایی در طراحی دکوراسیون داخلی نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. جایگاه فرهنگی این آثار باعث شده تا علاقه‌مندان به هنر و گردشگران، آن را جزو سوغات و صنایع دستی همدان بدانند.
کاربردهای کاشی هفت رنگ در معماری:
- تزئین محراب مساجد
- پوشش نمای گنبدها
- دیوارهای داخلی آرامگاه‌ها
- تابلوهای مذهبی و فرهنگی
- طراحی دکور داخلی مدرن با چاشنی سنت
5- صنایع چوبی
صنایع چوبی همدان از جمله گنجینه‌های هنری و فرهنگی و بهترین صنایع دستی در همدان این استان است که قدمتی دیرینه دارد و در شهرهایی مانند همدان، ملایر و تویسرکان به شکلی پراکنده و گسترده رواج داشته است. هنرهایی نظیر خراطی، منبت‌کاری، نازک‌کاری، معرق‌کاری و قاب‌سازی از جمله شاخص‌ترین شاخه‌های این حوزه به شمار می‌آیند. این هنرها که در دسته‌ی سوغات و صنایع دستی همدان قرار می‌گیرند، تلفیقی از خلاقیت، ظرافت و تجربه‌ی نسل‌ها هستند.
هنرمندان چیره‌دست این خطه، با بهره‌گیری از چوب‌های متنوع و تکنیک‌های سنتی و نوین، آثاری کاربردی و تزئینی خلق می‌کنند. در بین بهترین صنایع دستی در همدان، آثار چوبی به‌دلیل زیبایی طبیعی، طراحی دقیق و کاربرد گسترده‌شان، بسیار محبوب‌اند. محصولاتی همچون تابلوهای دیواری، ساعت‌های چوبی، قفسه‌ها، لوازم دکوری، ظروف آشپزخانه و انواع مبلمان، از تولیدات رایج این حوزه هستند که نمایانگر هنر و سلیقه اصیل مردم این منطقه‌اند.
محصولات پرطرفدار صنایع چوبی همدان:
- تابلوهای دیواری منبت‌کاری‌شده
- ساعت‌های ایستاده یا دیواری چوبی
- جعبه‌های دکوری معرق‌کاری
- وسایل چوبی آشپزخانه (کفگیر، قاشق، تخته)
- مبلمان سنتی با منبت و خراطی
- قاب عکس یا آینه‌های تزئینی چوبی
6- خراطی
خراطی چوب یکی از قدیمی‌ترین و هنرمندانه‌ترین و بهترین صنایع دستی در همدان است که با قدمتی بیش از ۳ هزار سال قبل از میلاد، همچنان زنده و پویا باقی مانده است. این هنر با تراشیدن چوب به اشکال متقارن و هندسی، آثاری ظریف و چشم‌نواز خلق می‌کند که هم جنبه تزئینی دارند و هم کاربردی. خراطی چوب در همدان از دیرباز در شهرهایی مانند همدان، ملایر و تویسرکان رونق داشته و تا امروز نیز به‌عنوان بخشی از صنایع چوبی همدان در کارگاه‌های متعدد ادامه دارد.
در این هنر اصیل، هنرمندان با استفاده از ابزارهای دستی ساده، چوب‌هایی مانند گردو، چنار و افرا را به ظروف، گلدان، آویز، پایه آباژور، شمعدان و اشیای دکوراتیو تبدیل می‌کنند. اگرچه در گذشته تمرکز بر اشکال متقارن و سنتی بوده، اما امروزه خراطی با طرح‌های نامتقارن، مدرن و خلاقانه نیز تلفیق شده است. همین تحول، باعث شده خراطی به یکی از هنرهای زنده و در حال رشد در میان بهترین صنایع دستی در همدان تبدیل شود.
محصولات رایج خراطی در همدان:
- شمعدان و پایه آباژور چوبی
- گلدان و ظروف دکوری
- تخته‌های سرو و لوازم آشپزخانه
- آویزهای هنری و تابلوهای ترکیبی
- پایه مبل و صندلی‌های خراطی‌شده
7- ساز سازی
ساخت سازهای سنتی در همدان یکی از هنرهای اصیل و ریشه‌دار همدان است که با تکیه بر چوب‌های مرغوب، روش‌های سنتی و مهارت‌های دستی هنرمندان محلی انجام می‌گیرد. این هنر از گذشته تاکنون در شهرستان‌هایی مانند همدان، ملایر و تویسرکان رواج داشته و در تولید بهترین سازهای سنتی ایران همچون سه‌تار، سنتور و دف، سهم چشمگیری دارد.
سازهای سنتی همدان، ترکیبی از صنایع چوبی همدان، هنر دست، و فرهنگ غنی ایرانی هستند و جایگاه ویژه‌ای در فهرست بهترین صنایع دستی در همدان دارند.
انواع سازهای سنتی تولید شده در همدان:
- سه‌تار
- سنتور
- دف
- تار
- تنبک (در برخی کارگاه‌ها)
8- مسگری و قلم زنی روی مس
مسگری و قلم‌زنی، از جمله بهترین صنایع دستی در همدان محسوب می‌شوند که قدمتی چند هزار ساله دارند. هنر مسگری در همدان، با بهره‌گیری از فلز مس و مهارت‌های سنتی هنرمندان محلی، به خلق ظروفی زیبا، کاربردی و تزئینی می‌پردازد که از دیرباز بخشی از هویت فرهنگی و هنری صنایع دستی همدان به شمار می‌آیند.
در بازار مسگرهای همدان، هنوز هم صدای چکش‌کاری روی مس، فضای نوستالژیکی را ایجاد کرده و توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را جلب می‌کند. این بازار نه تنها مکانی برای خرید سوغات و صنایع دستی همدان، بلکه محلی برای آشنایی با فرهنگ، تاریخ و هنر کهن ایرانی است.
انواع محصولات مسی تولیدی در همدان:
- دیگ و قابلمه مسی
- سینی و بشقاب
- لیوان، آفتابه و پارچ
- سماور و قوری
- گلدان‌های دکوری و تزیینی
- ظروف قلم‌زنی شده
9- تولیدات چرمی
چرم سازی یکی از بهترین صنایع دستی در همدان است که ریشه‌ای عمیق در تاریخ و فرهنگ این منطقه دارد. استان همدان به دلیل اقلیم سردسیر و دامداری گسترده، از دیرباز به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تولید چرم طبیعی در ایران شناخته شده است.
قدمت چرم‌سازی همدان به بیش از سه هزار سال پیش بازمی‌گردد؛ به‌حدی که در گذشته، شهر همدان را با نام «دباغ‌خانه» نیز می‌شناختند. این نام، نشان از اهمیت و گستردگی فعالیت‌های مرتبط با تولید چرم طبیعی که جزو بهترین صنایع دستی در همدان است در این شهر داشته.
کاربردهای چرم در صنایع دستی همدان:
- کیف‌های دستی سنتی و چرمی
- کفش‌های سنتی مردانه و زنانه
- کمربندهای دست‌دوز
- جلد کتاب و سررسید چرمی
- تابلوهای تزئینی با نقوش سنتی
10- سنگ تراشی
هنر سنگ‌تراشی یکی از کهن‌ترین و اصیل‌ترین و بهترین صنایع دستی در همدان است که با تکیه بر معادن غنی این استان شکل گرفته و رشد یافته است. وجود سنگ‌های گرانبها و نیمه‌قیمتی مانند گرانیت، کوارتز، فلدسپات و میکا در کوه‌های همدان، زمینه‌ساز رونق هنر تراش و حکاکی روی سنگ شده است.
همدان با داشتن تنوع سنگ‌های معدنی، بستر مناسبی برای رشد هنر سنگ‌تراشی و حجاری فراهم کرده است. هنرمندان این منطقه از گذشته تا به امروز با استفاده از ابزارهای سنتی و صنعتی، سنگ‌ها را به آثار هنری شگفت‌انگیزی تبدیل می‌کنند.
شواهد تاریخی و قدمت این هنر در همدان:
- شیر سنگی همدان (نماد قدرت و مقاومت)
- کتیبه‌های گنجنامه (کتیبه‌های باستانی از دوران هخامنشی)
- سنگ‌نوشته‌ها و پیکره‌های باستانی دیگر در اطراف استان
داستان پشت هر هنر
روایتی از دل همدان؛ هنرمندان، وارثان بی‌صدا
پشت هر اثر از بهترین صنایع دستی در همدان، یک داستان نهفته است؛ داستان دستانی که با صبر، عشق و سال‌ها تجربه، تکه‌ای از فرهنگ و تاریخ این سرزمین را در قالب هنر زنده کرده‌اند. گاهی یک سفال ساده از لالجین، حاصل نسل‌ها تجربه و هنر خانوادگی است؛ گاهی یک قاب منبت‌کاری شده از تویسرکان، صدای پدر بزرگ‌هایی‌ست که عاشق چوب بوده‌اند.
استاد علی از لالجین؛ زندگی در چرخ سفال:
استاد علی، پیرمردی ۷۲ ساله از شهر لالجین است؛ شهری که قلب تپنده‌ی سفال ایران نام دارد. دستانش ترک‌خورده‌اند اما همچنان با مهارتی کم‌نظیر، گل را به هنر تبدیل می‌کنند. از ۹ سالگی کنار پدرش پای چرخ سفال نشسته و حالا خودش پدربزرگ چند نسل از شاگردانی‌ست که به عشق او سفالگری را آغاز کرده‌اند.
استاد علی می‌گوید: «گل هم مثل آدمه، باید نازش رو بکشی تا برات شکل بگیره… اگه با دل کار نکنی، هیچ ظرفی زنده نمی‌مونه.» کارگاه کوچکش پر است از آثار رنگارنگ، از گلدان‌های نقش‌دار گرفته تا کوزه‌های سنتی. اما بیشتر از همه، داستان‌هایی که از دل آن‌ها بیرون آمده‌اند، شنیدنی‌اند.
او هر ظرفی را با نگاهی پدرانه تحویل می‌دهد و به خوبی می‌داند هرکدام از آن‌ها مسافری‌اند از لالجین به گوشه‌ای از جهان. سفال‌های استاد علی، نه فقط ظروفی برای استفاده، بلکه بخشی از بهترین صنایع دستی در همدان هستند؛ یادگارهایی که فرهنگ یک سرزمین را در خود حمل می‌کنند.
سخن پایانی
بهترین صنایع دستی در همدان حاصل قرن‌ها تجربه، ذوق، و خلاقیت هنرمندانی است که هر یک از هنرهای دستی را به میراثی زنده و قابل لمس تبدیل کرده‌اند. از سفال لالجین گرفته تا سنگ‌تراشی، چرم‌سازی، و سازسازی، هر اثر نمایانگر هویت فرهنگی و اصالت این سرزمین است که همچنان در دستان نسل‌های جدید تداوم دارد.
حفظ، ترویج و حمایت از بهترین صنایع دستی در همدان نه‌تنها موجب پایداری اقتصاد محلی و اشتغال‌زایی می‌شود، بلکه پلی است میان گذشته پرشکوه و آینده‌ای خلاقانه. گردشگرانی که به همدان سفر می‌کنند، با لمس این هنرها، با بخشی از روح و تاریخ ایران آشنا می‌شوند؛ هنری که باید دیده شود، حمایت گردد و در دل‌ها ماندگار بماند.
